เทศกาลถือศีลกินเจ 九皇斋节 หรือ 九皇胜会 หรือ九皇大帝诞 : Nine Emperor Gods Festival เป็นประเพณีตามแบบเต๋า เทศกาลกินเจได้กำหนดเอาวันตามปฏิทินจีน คือ วันที่ 1 ถึง 9 ตามปฏิทินจีนของทุกปี
การปฏิบัติในช่วงเทศกาลกินเจ
- งดเว้นเนื้อสัตว์ (อาหารคาว): เพื่อเป็นการละเว้นจากการเบียดเบียนสิ่งมีชีวิต
- งดเว้นผักที่มีกลิ่นฉุน 5 ชนิด:
- รักษาศีล: โดยเฉพาะศีล 5 และรักษาจิตใจให้บริสุทธิ์
- นุ่งขาวห่มขาว: เพื่อแสดงถึงความบริสุทธิ์ทั้งกายและใจ
- ทำบุญทำทาน: เพื่อเป็นการชำระล้างจิตใจและขอพรให้ชีวิตมีความสุขความเจริญ
จิ่วหวงต้าตี้ 九皇大帝 เทพเจ้าประจำเทศกาลกินเจ
เทศกาลกินเจ เป็นการ บูชาเทพเจ้า 9 พระองค์ 九皇大帝 – จิ๋วอ๋องไต่เต่ ซึ่งเป็นเทพเจ้าที่ควบคุมชะตาชีวิตและดวงดาว ซึ่งคล้ายกับ การบูชาดาวนพเคราะห์ ทั้ง 9 ของไทย ได้แก่ พระอาทิตย์, พระจันทร์, พระอังคาร, พระพุธ, พระพฤหัสบดี, พระศุกร์, พระเสาร์, พระราหู และพระเกตุ.
ในภาษาจีน จึงเรียกเทศกาลกินเจว่าเป็น
จิ่วหวงเซิ่งฮุ่ย 九皇胜会 (Jiǔ Huáng Shèng Huì) – งานสมโภชอันยิ่งใหญ่ของเก้าราชา
จิ่วหวงไจเจี๋ย 九皇斋节 (Jiǔ Huáng Zhāi Jié) – เทศกาลกินเจของเก้าราชา
แต่โดยทั่วไป จะเรียกเทศกาลกินเจว่า ซูสือเจี๋ย 素食节 – เทศกาลกินอาหารเจ
ทะนานประทีป เต้าเติง / เต้าเต็ง 斗灯
ทะนานประทีป ถือเป็นเครื่องมงคลสำคัญที่ใช้ในพิธีกรรมตามคติความเชื่อของลัทธิเต๋าและพุทธศาสนาแบบจีน โดยเฉพาะอย่างยิ่งใน พิธีบูชาดาว 礼斗 และใน เทศกาลกินเจ เพื่อขอพรให้มีอายุยืนยาวและขจัดเคราะห์ภัย
คำว่า “斗” (โต้/เต้า) แปลว่า ทะนาน หรือ กระบวย (หมายถึง กลุ่มดาวกระบวยเหนือหรือดาวเหนือ) และ “灯” (เติง/เต็ง) แปลว่า ตะเกียง หรือ โคมไฟ
ทะนานประทีปเป็นสัญลักษณ์ของ จักรวาลหรือโลกมนุษย์ที่อยู่ภายใต้การปกครองของเทพเจ้าดาวเหนือ องค์ประกอบหลักมีดังนี้:
| องค์ประกอบ | ความหมายเชิงสัญลักษณ์ |
| ทะนานข้าว (斗) | ภาชนะรูปทรงกลม (มักเป็นทรงกลมสำหรับพิธีบูชาดาว) บรรจุด้วย ข้าวสาร เต็มทะนาน สื่อถึง จักรภพ, สวรรค์, ชีวิต, และความอุดมสมบูรณ์ |
| ตะเกียง (灯) | ตั้งอยู่ตรงกลางทะนาน ภายในบรรจุน้ำมันและไส้ตะเกียงที่จุดให้สว่างตลอดพิธี สื่อถึง แสงสว่างแห่งดวงดาว (ดาวเหนือ), ชีวิตที่ไม่ดับสูญ (อายุยืน), และ การนำทาง |
| กระจก (่镜) | ใช้สำหรับสะท้อนสิ่งชั่วร้ายและขับไล่สิ่งอัปมงคล |
| กรรไกร (剪) | สื่อถึงการตัดสิ่งไม่ดี สิ่งชั่วร้าย และเคราะห์ภัยออกไป |
| ไม้บรรทัด/ลูกคิด (尺/算盘) | สื่อถึงความเป็นระเบียบเรียบร้อย, ความยุติธรรม, และความเจริญรุ่งเรืองในด้านธุรกิจการค้า |
| กระบี่/ดาบ (剑) | ใช้สำหรับปราบมารและอุปสรรคทั้งหลาย |
| ฉัตร (伞/盖) | สื่อถึงการคุ้มครองปกป้องจากเหล่าเทพเจ้า |
ทะนานประทีปมีความสำคัญอย่างยิ่งในพิธีกรรมที่เกี่ยวข้องกับการบูชา 九皇大帝 (กิ๋วอ๋องไต่เต่) ตลอดระยะเวลา 9 วัน 9 คืน ของเทศกาลกินเจ
โดยผู้ศรัทธามักจะร่วมทำบุญด้วยการ บริจาคทะนานประทีป เพื่อเป็นการขอพรให้เทพเจ้าดาวเหนือช่วย ต่ออายุ ให้มีสุขภาพแข็งแรง, ขจัดเคราะห์ภัย, และนำพาชีวิตไปสู่ความเจริญรุ่งเรือง
สัญลักษณ์และพิธีกรรม
- ธงเหลือง (齋旗): สัญลักษณ์ที่โดดเด่นที่สุดของเทศกาลกินเจ ธงสีเหลืองที่ปักไว้ตามร้านค้าและอาคารบ้านเรือน หมายถึง “เจ” หรือ “การถือศีลกินเจ” เป็นการประกาศว่าที่นี่มีอาหารเจจำหน่ายและมีการปฏิบัติธรรม
- ชุดขาว: ผู้ที่เข้าร่วมกินเจอย่างเคร่งครัดมักจะนุ่งขาวห่มขาวตลอด 9 วัน 9 คืน เพื่อแสดงถึงความบริสุทธิ์ทางกายและใจ และเป็นการสำรวมตน
- พิธีแห่เจ้า: ในชุมชนชาวจีนหลายแห่ง โดยเฉพาะในภาคใต้ของประเทศไทย จะมีการจัดพิธีแห่เจ้าและแห่กระถางธูปอย่างยิ่งใหญ่ ผู้คนจะร่วมขบวนอย่างคึกคัก แสดงออกถึงความศรัทธาและความเคารพต่อเทพเจ้า
- การถือศีลและสวดมนต์: ตลอดช่วงเทศกาล ผู้เข้าร่วมกินเจจะเคร่งครัดในการรักษาศีล (โดยเฉพาะศีล 5 หรือศีล 8) และมีการสวดมนต์ ทำวัตรเช้า-เย็น ณ โรงเจหรือศาลเจ้า เพื่อชำระจิตใจให้สงบและเป็นกุศล
เสาเต็งโก 灯篙 – เสาโกเต้ง
ในเทศกาลกินเจทางภาคใต้ของไทย (เช่น ภูเก็ต) จะมีพิธียก เสาเต็งโก ซึ่งเป็นเสาไม้สูงที่มี ตะเกียงน้ำมัน 9 ดวง แขวนไว้ที่ยอดเสา ตะเกียงนี้เป็นสัญลักษณ์ของการอัญเชิญและนำทางดวงวิญญาณของ 九皇大帝 ให้เสด็จลงมาประทับในมณฑลพิธี และเป็นจุดเริ่มต้นอย่างเป็นทางการของเทศกาลถือศีลกินผัก
l
